Эмоционалды қажу және оның белгілері. Релаксация техникасы бойынша шеберлік сағаты және эмоцияларды ажыратуға арналған тренинг
Эмоционалды қажу тақырыбындағы шеберлік сағаты үшін мұғалімдерге эмоцияларды ажырату бойынша тренинг өткізе аласыз. Тренингте мұғалімдер өздерінің эмоционалдық күйлерін және басқалардың, мысалы, балалардың жағдайын жақсы түсінуді үйренеді. Қарапайым әдістердің көмегімен мұғалімдер оқу процесінде тереңірек және тиімді оқуға жағдай жасай отырып, оқушылардың жағдайын жақсы түсінеді.
Мұғалімдерге арналған «Эмоцияларды ажырату» тренингі
Мақсаты: мұғалімдерге өздерінің және басқалардың эмоцияларын тануды және білуді үйрету, сондай-ақ бұл дағдыны шаршаудың алдын алу және жеңу үшін қолдану.
Ұзақтығы: 1,5-2 сағат
Тренинг құрылымы
1. Кіріспе (10 минут)
Тренинг тақырыбын қысқаша таныстырыңыз және эмоцияны тану қажудың алдын алу үшін неліктен маңызды екенін түсіндіріңіз.
Эмоционалды қажудың не екенін және оның танылмаған немесе шықпаған эмоциялармен қалай байланысты екенін айтыңыз.
Мұғалімдерге эмоцияны ажырату қажудың алдын алу үшін неліктен маңызды екенін түсіндіріңіз.
Содан кейін, эмоционалды қажудың не екенін және оның танылмаған немесе шықпаған эмоциялармен қалай байланысты екенін және эмоцияны ажырату қажудың алдын алу үшін неліктен маңызды екенін айтыңыз.
Бұл туралы материалдарды журналдың электронды нұсқасынан оқи аласыз (1-кесте).
Жанындағы нұсқарларды шерту арқылы беттерді парақтаңыз
Жүргізушіге арналған материал
2. «Эмоционалды компас» мұзжарғышы (15 минут)
Қатысушыларға әртүрлі эмоцияларды білдіретін беттердің суреттері бар карталарды беріңіз: қайғы, қуаныш, ашу, таңдану және т. б.
Қатысушылардан қазіргі эмоционалды жағдайын көрсететін картаны таңдап, таңдауларын қысқаша түсіндіріп беруін сұраңыз.
Бұл кезең тренингтің эмоционалды жағына бейімделуге көмектеседі.
3. «Эмоциялар және оларды ажырату» теориялық блогы (20 минут)
Негізгі эмоциялар (қуаныш, қайғы, ашу, қорқыныш, таңдану, жиіркеніш) және олардың физиологиялық белгілері туралы айтыңыз.
Эмоционалды күйдің вербалды емес белгілерде қалай көрінетінін түсіндіріңіз: мимика, қимылдар, дауыс ырғағы.
Осы компоненттердің әрқайсысында әртүрлі эмоциялардың қалай көрінетінін қарастырыңыз.
Бұл туралы материалдарды журналдың электронды нұсқасынан оқи аласыз (2-кесте).
Педагогтермен бірге өз эмоцияларыңызды елемеу эмоционалды қажуға қалай әкелетінін талқылаңыз.
4. Іс-тәжірибе. «Эмоционалды детектор» жаттығуы (30 минут)
Қатысушыларды жұптарға бөліңіз. Ерлі-зайыптылардың бірі белгілі бір эмоцияны көрсетеді: қайғы, ашу, қуаныш және т. б. мимика мен қимылдар арқылы, ал екіншісі бұл эмоцияны тануға және атауға тырысады.
Бірнеше раундтан кейін қандай эмоциялар оңай танылғанын және қайсысы қиындық тудырғанын және неге екенін талқылаңыз.
5. «Эмоционалды күнделік» жаттығуы (20 минут)
Мұғалімдерге эмоционалды күнделік жүргізуді ұсыныңыз. Бір апта ішінде олар өздерінің эмоцияларын күннің әртүрлі сәттерінде жазып, қандай жағдайларда пайда болатынын талдай алады.
Бұл зейін дағдысы күйіп қалудың алғашқы белгілерін тануға және уақытында әрекет етуге көмектесетінін түсіндіріңіз.
6. Қорытынды талқылау және рефлексия (15 минут)
Қатысушылардың эмоцияны ажырату туралы не білгені туралы пікірталас өткізіңіз.
Тренингтен алған сезімдеріңіз бен әсерлеріңізбен бөлісуді сұраңыз.
Эмоцияны тану дағдылары күнделікті педагогикалық іс-әрекетке және эмоционалды қажудың алдын алуға қалай көмектесетінін талқылаңыз.
7. Үй тапсырмасы
Үй тапсырмасын беріңіз (міндетті емес). Мұғалімдерден бір апта бойы эмоционалды журналды пайдалануды және олардың эмоционалды күйлеріне аздап талдау жасауды сұраңыз. Келесі кездесуде нәтижелер мен қорытындыларды талқылауға болады.
Қорытынды
Тренингтен кейін мұғалімдер өздерінің және басқалардың эмоцияларын жақсы танып, түсіне алады, бұл күйіп қалудың алдын алу және эмоционалды тепе-теңдікті сақтау үшін маңызды қадам.
Мұғалімдер тренингте алған дағдыларын сабақта балалармен жұмыста қалай пайдалана алады
Эмоцияны ажырату педагогтер үшін неғұрлым қолайлы және өнімді білім беру ортасын құруға көмектесетін маңызды дағды болып табылады, мысалы, мұғалімдерге оқу процесінде оқушылардың жағдайын жақсы түсінуге көмектесу, тереңірек және тиімді оқуға жағдай жасау.
Бұл дағдыны балалармен сабақта пайдалану келесідей болуы мүмкін. Кестеден қараңыз.

Нормативтік оқу жүктемесі қамтамасыз етілмеген педагогтердің жалақысы қалай есептеледі
ҚР Білім және ғылым министрінің 11.05.2020 ж. № 191 бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік ұйымдар педагогтерінің еңбекақысын есептеу қағидаларының 17-тармағына сәйкес нормативтік оқу жүктемесі қамтамасыз етілмеген педагогтерге айына тарифтік ставкалар мынадай жағдайларда педагогикалық жұмыс белгіленген нормативтік оқу жүктемесіне дейін толықтырылған жағдайда толық мөлшерде есептелуі мүмкін:
1) көркем еңбек, музыка және дене шынықтыру сабақтарын педагог-мамандарға беру үшін жағдайлар жасалған жалпы білім беретін мектептердің бастауыш сынып педагогтеріне;
2) денсаулық жағдайы және басқа да себептер бойынша дене шынықтыру және музыка сабақтарын жүргізе алмайтын жалпы білім беретін мектептердің бастауыш сынып педагогтеріне;
3) шет тілін тереңдетіп оқытатын мектептердің бастауыш сынып педагогтеріне, қазақ және басқа да Ұлттық (орыс емес) оқыту тілдері бар ауылдық мектептердің педагогтеріне, олардың дайындығы салдарынан шет/қазақ/ орыс тілі сабақтарын жүргізе алмайды;
4) орыс және басқа да ұлттық (қазақ емес) тілдері бар ауылдық мектептердің қазақ тілі педагогтеріне;
5) қазақ және басқа да ұлттық (орыс емес) тілдері бар ауылдық бастауыш мектептердің орыс тілі мұғалімдеріне;
6) ауылдық мектептердің дене шынықтыру педагогтеріне, шалғай жерлерде орналасқан мектептердің шет тілі педагогтеріне оларға мынадай міндеттер жүктелген кезде:
– дене тәрбиесі бойынша сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру бойынша (дене шынықтыру педагогтері үшін);
– жазбаша жұмыстарды тексеру, сынып жетекшілігіне (шет тілі мұғалімдері үшін).
Қосымша педагогикалық жұмысқа: денсаулық жағдайы бойынша мектепке барудан босатылған оқушылармен үйде сабақ өткізу, уақытша жоқ педагогтарды ауыстыру, ұзартылған күн тобында тәрбие жұмысы, оқу-тәрбие жұмысын жүргізу жатады.
Білу маңызды!
Ереженің 14-тармағына сәйкес оқу жүктемесінің көлемі тарифтеуден кейін өзгеруі мүмкін. Бұл жағдайда еңбек шартына қосымша келісім жасалады, жүктемені өзгерту туралы бұйрық шығарылады және тарифтік тізімге өзгерістер енгізіледі.

Жұмыс беруші жұмыстан шығарылғаннан кейін бұрынғы қызметкерге еңбекке жарамсыздық парағына ақы төлеуге міндетті ме
Жұмыс беруші Қазақстан Республикасының қолданыстағы еңбек заңнамасына сәйкес өз қаражаты есебінен қызметкерге жалпы ауруға, еңбек мертігуіне және кәсіптік ауруға байланысты еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша, жүктілік және босану бойынша әлеуметтік жәрдемақы, сондай-ақ балаларды асырап алған әйелдерге (ерлерге) әлеуметтік жәрдемақы төлеуге міндетті.
Еңбек кодексінің 133-бабы жұмыс берушінің қаражаты есебінен қызметкерлерге әлеуметтік жәрдемақы төлеуді реттейді, оған сәйкес жұмыс беруші өз қаражаты есебінен қызметкерлерге уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақы төлеуге міндетті.
Уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақыларды төлеу үшін денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган айқындаған тәртіппен берілген еңбекке жарамсыздық парақтары негіз болып табылады.
Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақылар еңбекке жарамсыздықтың бірінші күнінен бастап еңбекке жарамсыздық қалпына келтірілген күнге дейін немесе Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мүгедектік белгіленгенге дейін қызметкерлерге төленеді.
Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақы төленбейді
1) қылмыстық құқық бұзушылық жасаған кезде алған өндірістік жарақаттарының салдарынан еңбекке уақытша жарамсыздығы туындаған қызметкерге, заңды күшіне енген сот үкімімен кінәсі анықталған жағдайда;
2) соттың ұйғарымы бойынша қызметкерді мәжбүрлеп емдеу кезінде (психикалық науқастардан басқа);
3) заңды күшіне енген үкіммен немесе сот қаулысымен оның кінәсі анықталған жағдайда, қызметкер қамауда болған уақыт үшін және сот-медициналық сараптама уақыты үшін;
4) жұмыскер алкогольді, есірткі құралдарын, психотроптық заттарды, олардың аналогтары мен прекурсорларын пайдалану салдарынан туындаған аурулардан немесе жарақаттардан уақытша еңбекке жарамсыз болған кезде;
5) жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына келетін еңбекке уақытша жарамсыздық күндері үшін.
6) еңбекақысы сақталмайтын демалысқа келетін еңбекке уақытша жарамсыздық күндері үшін;
7) бала үш жасқа толғанға дейін оның күтімі бойынша жалақысы сақталмайтын демалысқа келетін еңбекке уақытша жарамсыздық күндері үшін.
Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақы тағайындау және төлеу тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды.
Жұмыс берушілер Еңбек кодексінің 133-бабының 4-1-тармағында белгіленген еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақы мөлшеріне қызметкерлерге қосымша төлемдер белгілеуге құқылы.
Бұдан әрі еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақы тағайындау және төлеу қағидаларының мынадай тармақтарын атап өткен жөн:
- 10-тармақ – қызметкер уақытша еңбекке жарамсыздық туралы парақта көрсетілген жұмысқа шыққан күні не еңбекке жарамсыздық аяқталған күнге дейін жұмыс берушіге еңбекке уақытша жарамсыздық туралы парақты көрсетеді;
- 11-тармақ – жәрдемақы төлеу үшін ұсынылған еңбекке уақытша жарамсыздық туралы парақтар жұмыс берушінің бухгалтериясына тапсырылады;
- 12-тармақ – жәрдемақы Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында белгіленген мерзімде жалақы төлеу үшін төленеді.
Өз кезегінде жалақы төлеу тәртібі мен мерзімдерін ЕК-нің 133-бабы реттейді.
Еңбек шарты тоқтатылған кезде Еңбек кодексінің 113-бабының 4-тармағына сәйкес жұмыс берушіден қызметкерге тиесілі сомалар ол тоқтатылғаннан кейін үш жұмыс күнінен кешіктірілмей төленеді.
Осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген мерзімдер бұзылған жағдайда жұмыс беруші қызметкерге төлемді кешіктіру кезеңі үшін берешек пен өсімпұл төлейді. Өсімпұл мөлшері қызметкерге тиесілі сомаларды төлеу жөніндегі міндеттемелерді орындау күніне Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің базалық мөлшерлемесінің 1,25 еселенген негізінде есептеледі және төлемдер жүргізілуі тиіс келесі күннен бастап және төлем күнімен аяқталатын әрбір мерзімі өткен күнтізбелік күн үшін есептеледі.
Еңбек кодексінің 22-бабының нормаларына сәйкес қызметкер басқалармен бірге міндетті екенін атап өткен жөн
- Еңбек міндеттерін келісімдерге, еңбек, ұжымдық шарттарға, жұмыс берушінің актілеріне (2-тармақ 1-тарм.);
- еңбек тәртібін сақтау (2-т. 2) тарм.).
Жұмыс берушінің құқықтары мен міндеттері Еңбек Кодексінің 23-бабының нормаларын реттейді.
Жұмыс берушінің құқығы бар
- қызметкерлерден еңбек, ұжымдық шарттардың, еңбек тәртібі ережелерінің және жұмыс берушінің басқа да актілерінің талаптарын орындауды талап ету (1-т. 5) тарм.);
- еңбек саласындағы өз құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін сотқа жүгіну (1-т. 8) тарм.).
Жұмыс беруші міндетті
- Қазақстан Республикасы Еңбек заңнамасының, келісімдердің, ұжымдық, еңбек шарттарының, ол шығарған актілердің (2-т. 1) тарм.);
- қызметкерге жалақыны уақтылы және толық мөлшерде төлеу және Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде, еңбек, ұжымдық шарттарда, жұмыс берушінің актілерінде (2-т. 5) тарм.);
- қызметкерді еңбек тәртібінің Ережелерімен, қызметкердің жұмысына (еңбек функциясына) тікелей қатысы бар жұмыс берушінің өзге де актілерімен және ұжымдық шартпен (2-т. 6) тарм.).
Осылайша, егер қызметкер өз міндеттерін бұза отырып, еңбек заңнамасының талаптарын орындамаса: жұмыс берушіге еңбекке уақытша жарамсыздық парағын уақытылы ұсынбаса, одан да көп, егер жұмыс беруші бұрын қызметкердің ауруы туралы қандай да бір тәсілмен хабарланбаған болса, онда жұмыс беруші осы құжат бойынша қызметкерге қандай да бір төлем жасамауға құқылы. Сонымен қатар, егер жұмыс беруші жұмыскермен еңбек қатынастарын бұзу бөлігінде қолданыстағы еңбек заңнамасының барлық талаптарын орындаған болса.
Бұдан басқа, жұмыс беруші жұмыстан босатылған қызметкер кеш мерзімде ұсынған аурухана парағының нақты дұрыстығын анықтау бойынша өз тергеуін жүргізуге құқылы.
Алайда, ұсынылған құжаттың дұрыстығы анықталған жағдайда, сондай-ақ аурухана парағында көрсетілген уақыт кезеңіне сәйкес келетін қызметкердің ауруы расталған жағдайда, қызметкер мен жұмыс беруші даулы жағдай кезінде еңбек қатынастарын бұзғанына қарамастан, жұмыс беруші қызметкердің уақытша еңбекке жарамсыздығы бойынша әлеуметтік жәрдемақы төлеу міндетінен босатылмайды.
Осылайша, туындаған даулы жағдайды тараптардың өзара келісімі бойынша немесе Тараптардың кез келгені бастамашылық етуге құқылы сот тәртібімен шешуге болады.
