Білім салаларын кіріктіру және кіріктірілген сабақтар өткізу

Оқу процесін заманауи жағдайда ұйымдастыру мұғалімнен практикалық қызметті жетілдіруді талап етеді. Шығармашылық ұстаздар оқушылардың ұйымдасқан оқу жұмысының (бұдан әрі – ҰОЖ) мазмұнын, формаларын және әдістерін анықтауда жаңа тәсілдерді табуға тырысады.

Білім салаларының өзара байланысы қоршаған әлемнің тұтас көрінісінде баланың қалыптасуын қамтамасыз етеді. Оқу орындарының мазмұнын кіріктіру олардың міндеттерін балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес келтіру арқылы жүзеге асырылады. Кіріктіру қағидатын қамтамасыз ету балаларға танымдық белсенділікті және айналасындағы әлемді қабылдау қабілетін дамытуға мүмкіндік береді.

Кіріктірілген сабақ – бұл өзара әрекеттесу және байыту жолымен ҰОЖ-ның кең ақпараттық саласында біріктірілген іс-әрекеттердің әртүрлі түрлері арқылы белгілі бір тақырыпты ашуға бағытталған іс-шара.

Кіріктірілген сабақтардың мақсаты– объектіні (затты немесе құбылысты) кешенді зерттеу, қоршаған әлемді ақылға қонымды қабылдау, қалыптасқан білімді тиісті жүйеге келтіру, қиялды ынталандыру, шығармашылық пен қызығушылықты көтеру, оң эмоционалды көңіл күйді сақтау.

Мектепке дейінгі балалармен жұмыс істеудің ҚР білім берудің міндетті стандарттарына сәйкес оқытудың жаңа моделі болып табылатын кіріктіріп оқытуды балабақшаның оқытушылары өздерінің бейімделуі мен қабілеттерін ескере отырып, балаларға арналған оқыту және тәрбиелеу құралы ретінде пайдаланады. Кешенді әдіс мектепке дейінгі дидактиканың негізгі талаптарының біріне сәйкес келеді: білім көлемі шағын, бірақ ауқымды болуы керек.

Кіріктіру ҰОЖ жүйелеріне оңай кірігеді, себебі мұғалім кестеге және белгілі бір тақырыпқа сәйкес іс-әрекетті жоспарлап, оны әртүрлі білім беру аймағынан үзінділермен толықтырады.

Кіріктірілген сабақтар мектепке дейінгі балаларға ұнап қана қоймай, сонымен қатар сөйлеу дағдыларын қалыптастыруға, ойлап табуға, үйренуге, сөздікке тәрбиелеуге және сөйлеудің грамматикалық құрылымдарын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Олар үшін әртүрлі қызмет түрлерін ойластырып, кезектестіре отырып, оларды біріктірген маңызды. Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық белсенділігі қалыптасады, себебі сұрақтар мен тапсырмалар балалардың сөйлеу тәжірибесін белсендіруін және дәстүрлі емес жағдайда нақты өмірлік тәжірибені қолдануды талап етеді. Кіріктірілген сабақтарды өткізу кезінде мұғалімдер мектепке дейінгі балалардың сөйлеу, танымдық, эстетикалық дамуын ынталандыратын классикалық және дәстүрлі емес әдістерді үйлестіреді. Сабақ барысында әртүрлі іс-әрекеттердің қолданылуы балалармен жұмыс істеуде жоғары тиімділікке және нәтиженің тұрақтылығына қол жеткізуге мүмкіндік береді.

ҰОЖ кешенді құрылысы балаға өзінің шығармашылық қабілеттерін жүзеге асыруға мүмкіндік береді, коммуникативтік дағдыларды дамытады. Өйткені, осындай сабақта сіз өз ойыңызды еркін білдіре, әсерлеріңізбен бөлісе білуіңіз керек; балалардың танымдық қызығушылығы, дүниетанымы, белсенділігі дамиды, себебі кез келген тақырып интеграцияланған сабақ жағдайында тәжірибені жандандыруды талап етеді.

Балабақшаның жылдық жоспарына сәйкес «Білім беру саласын кіріктіру» тақырыбында семинар-практикум өткізілді, онда кіріктірілген сабақты өткізу әдістемесінің мәселелері талқыланды, сөйлеу және бейнелеу қызметінің дамуы бойынша сабақтарды кіріктіру бойынша мұғалімдердің тәжірибесі талқыланды, «Логопед мұғалім мен педагог-психологтың өзара әрекеттестігі» туралы баяндама тыңдалды және «Қыс» және «Бізді қоршаған әлем» жобалары қорғалды. Бұл іс-шараға орай мұғалімдер ашық іс-шараларды дайындады:

• «Знайка-любознайка» зияткерлік викторинасы» кіріктірілген түзету сабағы;
• Сөйлеуді дамыту және аппликация бойынша «Қысқы аппақ кітап» сабағы;
• «Ауа» тақырыбына біріктірілген сабақ.

«Білім беру аймағын кіріктіру және балабақшада кіріктірілген сабақтарды өткізу» тақырыбында педагогикалық кеңес өткізілді. Бұл іс-шараға үш ашық кіріктірілген сабақтар дайындалды:

• «Құлпырған әлем» (бейнелеу өнерінің оқытушысы);
• «Зообақтағы жағдай» (тәрбиеші);
• «Дыбыстарға қонаққа» (тәрбиеші).

Сондай-ақ педагогтар жұмыс тәжірибесінен есеп берді:

• «Мектеп жасына дейінгі балалардың ұйымдасқан оқу жұмысында «Шығармашылық» және «Қатынас» білім салаларын кіріктіру;
• «Тәрбие-білім беру процесіндегі кіріктірілген сабақтардың рөлі»;
• «Тәрбиешінің балабақша мамандарымен өзара әрекеттестігі».

Тәрбиешілер кіріктірілген сабақтарды сәтті өткізу үшін келесі талаптарды сақтайды:

• мұғалімнің мәселенің маңыздылығын түсінуі;
• мазмұны одан әрі дамитын идеяны іске асыру;
• балалардың жас ерекшеліктеріне, МЖМБС талаптарына сәйкес көрнекі материалдарды таңдау;
• балалармен бірлескен іс-шараларды жоспарлау жұмыстарының нәтижелерін қадағалау және тақырып бойынша ата-аналармен жұмыс істеу үшін кешенді зерттеуді жүйелі түрде өткізу.

Педагогтар міндеттерін орындау үшін әртүрлі әдістер мен тәсілдерді қолданады.

Ішінара іздеу әдісі бастаманы дамытуға бағытталған. Ол кішігірім міндеттерді орындауды көздейді, оның шешімі тәуелсіз әрекетті талап етеді (сызбалармен, модельдермен жұмыс, сурет салу және есте сақтау).

Бейнелеу өнерінің мұғалімі «Құлпырған әлем» сабағын жоспарлауда өзіне келесі міндеттерді қойып отыр:

• әртүрлі көркемдік материалдармен және көрнекі жұмыс әдістерімен танысуды жалғастыру;
• көркем сөздерді, дәстүрлі емес сурет әдістерін қолдану арқылы бейнелеу өнеріне тұрақты қызығушылықты қалыптастыру;
• жаңа әсерлермен байланысты оң эмоцияларды қалыптастыру;
• спектрдің негізгі және көмекші түстерін бекітеді;
• сезімтал және эмоциялық көріністерді дамыту:
• белсенділік, назар, қиял, ғажайыпты көру және түсіну қабілеті;
• көрнекі іс-әрекеттің дәстүрлі емес материалдарымен өз бетімен және еркін эксперимент жүргізу машығы;
• бейнелеу әдісін өз бетімен таңдауға қабілетті болу, істі соңына дейін жеткізу.

Сабақ барысында балалар жұмсақ және суық түстердің, қазақ және ағылшын тілдеріндегі гүлдердің атауларын жаттап, қазақ және орыс тілдерінде өлеңдер оқыды.

Техникалық оқыту құралдары кеңінен қолданылды. Музыкалық сүйемелдеу кезінде балалардың релаксациясы және тәуелсіз қызметі өткізілді. Теледидар экранында балалардың назарына сурет галереясы ұсынылды. Балалар суретшілер табиғаттың сұлулығын жеткізуде қолданатын әртүрлі маусымдардың картиналарын қарады.

Қысқы иллюстрацияларды қарастыру балалардың қысқы пейзажды бейнелеу үшін қолданылатын түс реңктері туралы білімін кеңейтуге үлес қосты.

Балалар дәстүрлі емес сурет техникаларын: монотип, кляксаография, таспалы қағазбен басып шығару әдістерін бекітті.

Кіріктірудің көмегімен мұғалім әртүрлі, бірегей және қайталанбайтын дүниелер жасауға балалардың қызығушылығын оята алды.

Ересек топтағы «Хайуанаттар бағындағы жағдай» тақырыбындағы кіріктірілген сабақ. Тәрбиеші «Таным» («ҚМТҚ» бөлімі) және «Шығармашылық» («Аппликация» бөлімі) білім беру бағыттарының бірігуін көрсетті. Мектепке дейінгі жастағы балалар үшін ойын, сындарлы, қимылды және көрнекі қызметтегі білім, дағдылар мен машықтарды игеру табиғи жағдай. Сабақ барысында тәрбиеші қалыптасқан білімді тиісті жүйеге келтіріп, қиялды, шығармашылық пен қызығушылықты оятып, жағымды эмоционалды көңіл күйді сақтай отырып, тақырыпты көп қырлы зерттеуді көрсетті. Қызмет салаларының өзгеруі осы топтағы балалардың белсенді-қимылдық ерекшелігіне сәйкес болды, тәжірибені бекіту кезінде оны әртүрлі жағынан зерттеуге мүмкіндік берді. Балалар жаңа мәліметтердің көлемінен «шаршап» үлгермеді, уақытылы материалды меңгерудің басқа нысанына ауысты. Қарапайым математикалық түсініктерді оңтайлы пропорцияда қалыптастыру элементтері мен қосымшаларын бір кіріктірілген сабаққа біріктіру арқылы тәрбиеші әртүрлі темперамент пен қабілеттерге ие балалардың назарын барынша ұзақ уақыт бойы ұстап тұра алды.

Қазіргі кезеңде балабақшадағы білім беру қызметін ұйымдастырудың негізгі ерекшелігі оқу қызметінен алшақтау болып табылады:

• мектепке дейінгі жастағы балалардың негізгі қызметі ретінде ойынның мәртебесін көтеру;
• балалармен жұмыс істеудің тиімді формаларына қатысу: АКТ, жобалық қызмет, ойын-сауық, білім беру аймағын біріктірудегі проблемалық оқыту жағдайлары.

Біздің балабақшамыздың әрбір педагогы білім беру қызметін ұйымдастырудың жаңа формаларын іздеуде. Бұл іздеудің нәтижесі тақырыптық папка немесе лэпбук болды.

Лэпбук МЖМБС-ның пәндік-дамыту ортасына қоятын барлық талаптарына сәйкес келеді: ақпараттық; көпфункционалды; шығармашылықты, қиялды дамытуға ықпал етеді; бір мезгілде балалар тобы (соның ішінде ересек адамның ойын серіктесі ретінде қатысуы) арқылы пайдалануға жарамды; дидактикалық ерекшеліктері бар. Нұсқаулық түспен, пішінмен және т. б. танысу жолдарын қамтиды; баланың көркем және эстетикалық даму құралы, оны өнер әлеміне тартады.

Лэпбуктің құрылымы мен мазмұны мектепке дейінгі балаларға қолжетімді, олар барлық тәрбиеленушілердің ойын, танымдық, зерттеу және шығармашылық қызметін қамтамасыз етеді. Лэпбук – бұл әдіс қана емес, бұл – күтпеген нәтиже бере алатын ұшқыр қиял, басталған кезден бастап өмір бойы жалғасатын зерттеу. Өйткені, егер сіздің балаңыздың бойындағы «қабілетін» ашып, зерттей бастасаңыз, ол өседі әрі дами түседі. Мұғалімнің міндеті – оқушылардың өз қабілеттеріне деген сенімін арттыру және жаңа көкжиектерді ашуға ынталандыру.

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жаңартылған мазмұнын іске асыру шеңберінде Лэпбуктан басқа артықшылықтарды атап өтуге болады. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың міндетті мемлекеттік стандартын енгізу контексінде мұғалім жаңа талаптар мен мақсаттарға сай келетін жаңа оқу құралдарын іздестіруі керек. Қазіргі заманғы білімнің маңызды аспектісі – «өз бетімен үйренуді үйрету». Мұғалім балаға мақсаттар мен міндеттер қоюды үйрету, оларды шешу жолдарын табу және, ең бастысы – көптеген ақпарат көздері арасында туындаған мәселені шешу үшін қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету міндетіне тап болады. Қызықты, эмоциялық жағынан боямалы материал есте жақсы сақталады. Өткен материалды баланың жадында қалдыру үшін ол сабақта алған білімдерін осы мәселе бойынша өзінің көкжиегін дербес түрде кеңейтуді қалайтындай етіп қолдануға үйрету болып табылады. Қоғам дамуының осы сатысында білім берудің осы мақсатына жетудің бір жолы – лэпбукті пайдалану.

Оқу құралы жеке жұмыста және ҰОЖ-да қолданыла алады.

Біздің балабақшамыздың педагогикалық ұжымы мектепке дейінгі білім берудің мазмұнын жаңартудың, оны жүзеге асыру нысандарының, балаларға арналған мазмұнды жеткізу әдістері мен тәсілдерінің инновациялық процесіне қатысады. Осыған байланысты мектеп жасына дейінгі балаларды кіріктіріп оқыту арқылы педагогтардың кәсіби біліктілігін дамытудың маңызы артады, себебі балалар қызметі түрлерін ұйымдастыру тәсілі өзгереді: ересектер жетекшілігінен бала мен ересектің бірлескен қызметіне.

Семинар-практикум

Тақырыбы: «Кіріктіру – білім мазмұнын жаңартудың аясында мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық белсенділігін арттыру нысаны ретінде».

Мақсаты: балабақша тәжірибесіне кіріктіруді енгізу бойынша тәжірибемен бөлісу.

Практикалық бөлім

• «Күзгі оқиға» кіріктірілген сабағы (тәрбиеші).
• «Жер патшалығы» кіріктірілген сабағы (эксперименттік қызмет) (тәрбиеші).
• «Елі сүйген – елін сүйген Елбасы» кіріктірілген сабағы (қазақ тілінің мұғалімі).

Теориялық бөлім

• «Білім беру салаларын кіріктіру және кіріктірілген сабақтар өткізу бойынша педагогтардың жұмыс тәжірибесі» ақпараты.
• Мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық белсенділігін дамытуда заманауи білім беру технологияларын кіріктіру.
• «Жобалау әдісі – мектеп жасына дейінгі балаларды кіріктіріп оқыту әдісінің бірі ретінде» шеберлік сағаты.