ещё
свернуть
Все статьи номера
№9, 2024
ТӘЖІРИБЕ АЛМАСУ

Мектептегі сабақтарда PBL-ді (problem-based learning) қалай пайдалануға болады. Қадамдық алгоритм

Мұғалімнің тәжірибесіндегі білімді игеру мен қолданудың маңызды әдістемелік шарты – жаңа білімді игерілген жүйеге енгізу. Сыни тұрғыдан ойлау мен шығармашылықтың дамуы оқыту мақсатында да байқалады. Осы мақсаттарға жету үшін Оқу-ағарту министрлігі оқытудың белсенді және интерактивті әдістері мен технологияларын қолдануды ұсынады, мысалы, PBL қолдану.

PBL (PBL, Problem-Based Learning) пайдалану оқушыларға сыни ойлауды, проблемаларды шешу дағдыларын, ынтымақтастық пен тәуелсіздікті дамытуға және оқуды қызықты әрі мағыналы етуге көмектеседі. Бұл тәсіл бойынша оқыту процесі әртүрлі тәсілдермен құрылуы мүмкін, бірақ сабақ алгоритмі ұқсас. Проблемаға бағытталған оқыту – бұл нақты және маңызды мәселелерді шешу арқылы зерттеуге бағытталған әдіс.


МАҢЫЗДЫ!

1969 жылы Канададағы Макмастер университетінің медицина факультетінде төменгі курс студенттеріне білім берудің жаңа тәсілін енгізу туралы шешім қабылданды. Тәжірибелі оқытушылар медицинаның қаншалықты қызықты болатынын жақсы білді, бірақ, өкінішке орай, кәдімгі дәріс форматы оны дәрістерден жалыққан студенттерге жеткізуге мүмкіндік бермеді. Жаңадан келген дәрігерлердің құмарлығы, әдетте, олар пациенттермен тәжірибеге және жұмысқа кіріскен кезде ғана оянды. Сондықтан университет профессоры, зерттеуші және белгілі ғалым Ховард Барроуз нақты мәселелерді шешуге негізделген оқытуды ұсынды әрі әріптесі Робин Тамблинмен бірге проблемаға бағытталған оқытудың негізін қалаушы болды.

PBL қолдану жолдары:

1. Қадам

Мәселені анықтау

Оқушылар үшін маңызды және өзекті мәселені таңдаңыз. Мысалы, экологиялық мәселелер, әлеуметтік мәселелер, технологиялық қиындықтар. Сіз сауалнама жүргізіп, оларды қызықтыратын тақырыпты анықтай аласыз. Егер оқушылар «Климаттың өзгеруі» тақырыбын меңгерсе. Мәселе келесідей болады: «Жаһандық жылынуды бәсеңдететін қандай шаралар бар?». Осы тақырып бойынша белгілі нәрселерді анықтаңыз. Мәселені шешу үшін қандай білім мен дағдылар қажет екенін анықтаңыз.

2. Қадам

Пәнаралық жобаларды құру

Бірнеше пәндер бойынша білімді қажет ететін жобаларды жасаңыз. Мысалы, экологиялық таза өнім жобасы биология, химия, экономика және технологияны қамтуы мүмкін.

3. Қадам

Топтарды қалыптастыру

Оқушыларды топтарға бөліңіз, сонда олар мәселені шешу үшін бірге жұмыс істей алады. Бұл топтық жұмыс пен ынтымақтастық дағдыларын дамытуға ықпал етеді.

Сынып 5-7 адамнан тұратын топтарға бөлінеді. Әр топта көшбасшы, зерттеуші, талдаушы, баяндамашы және жазушы сияқты рөлдер тағайындалады. Оқушылардың қабілеттері мен қызығушылықтарын ескере отырып, топтар құрыңыз. Содан кейін оқушылардың жұмысын бағалау критерийлерін анықтаңыз. Оқушыларға PBL-де жұмыс істеудің негізгі кезеңдері мен ережелерін түсіндіріңіз.

Тиімді өзара әрекеттесуді және идеялармен бөлісуді қамтамасыз етіңіз. Прогресті талқылау үшін тұрақты кездесулерді жоспарлаңыз

4. Қадам

Мәселені шешу

Басында мәселені шешу үшін нақты мақсаттар мен міндеттер қойыңыз. Бұл мәселені зерттеуді, шешімдерді әзірлеуді, эксперименттер жүргізуді және нәтижелерді ұсынуды қамтуы мүмкін. Мәселенің ықтимал шешімдері немесе тәсілдерін жасаңыз. Әр шешімнің оң және теріс жақтарын бағалаңыз. Оңтайлы шешімді таңдаңыз.

5. Қадам

Ресурстар және қолдау

Оқушыларға қажетті ресурстарды (кітаптар, интернет-ресурстар, жабдықтар) және қолдауды (кеңес беру, сарапшылардың көмегі) беріңіз. Ең дұрысы, оқушылар бір-бірінен үйреніп, қойылған міндеттерді шешуде бір-біріне көмектесуі керек. Оқушылар жаһандық жылыну туралы не білетіндерін және оған қандай факторлар әсер ететінін талқылайды.

6. Қадам

Зерттеу жұмысы

Оқушыларды белсенді ақпарат іздеуге, зерттеулер мен эксперименттер жүргізуге шақырыңыз. Бұл сыни ойлау мен өзіндік жұмыс дағдыларын дамытады. Мысалы, оқушылар қандай ақпарат көздерін (интернет, кітаптар, мақалалар) пайдалануды, қандай эксперименттер немесе бақылаулар жүргізуді, кіммен сұхбаттасуға болатынын, әртүрлі көздерден деректерді жинауды, сауалнамалар мен сұхбаттар жүргізуді, жиналған ақпаратты талдауды жоспарлайды.

7. Қадам

Талдау және талқылау жүргізіңіз

Топтар алған мәліметтерді талқылайды, нәтижелерді салыстырады, жаһандық жылынуды бәсеңдету үшін қандай шаралар тиімді болуы мүмкін екендігі туралы қорытынды жасайды. Олардың үлгерімін бақылау және кері байланыс беру үшін топтармен үнемі талқылаулар өткізіңіз. Балаларға сұрақтарға жауап беруге және өз көзқарастарын қорғауға дайын болу керектігін түсіндіріңіз.

Мысалы, мәселені тереңірек түсінуге көмектесетін сұрақтар тізімін жасауға болады:

•Жаһандық жылынудың негізгі себептері қандай?

•Парниктік газдар шығарындыларына қай елдер көбірек үлес қосады?

•Жаһандық жылынумен күресуде қандай технологиялар көмектесе алады?

8. Қадам

Нәтижелерді талқылаңыз және рефлексия жасаңыз

Әр топ өз тұжырымдарының презентациясын дайындайды және жаһандық жылынуға қарсы нақты шараларды ұсынады. Презентация баяндама, постер, бейне немесе мультимедиялық презентация түрінде болуы мүмкін.

Презентациялардан кейін талқылау өткізіңіз: оқушылар мен мұғалім ұсынылған шараларды бағалайды, жақсы не болғанын және болашақта нені жақсартуға болатынын талқылайды. Оқушылар сонымен қатар жаңа нәрселерді білгендері және бұл білімді нақты өмірде қалай қолдана алатындығы туралы ойланады.

Содан кейін топтардың жұмысын зерттеу тереңдігі, ұсыныстардың креативтілігі, презентация сапасы, топта жұмыс істеу қабілеті және т. б. сияқты критерийлер бойынша бағалаңыз.

Оқушылар өздерінің жетістіктері мен қателіктерін түсінуі үшін рефлексияны ынталандырыңыз. Оқушылардың тәжірибелері мен алған әсерлері туралы пікірлер жинаңыз. Бұл мұғалімге болашақ PBL сабақтарын жақсарту үшін алынған мәліметтерді пайдалануға көмектеседі.

  1. Қадам
  2. Қадам
  3. Қадам
  4. Қадам
  5. Қадам
  6. Қадам
  7. Қадам
  8. Қадам

«Қаладағы ауаның ластануы мәселесін шешу» жобасының мысалы

  • Оқушылар ауаның ластану көздерін зерттейді, деректер жинайды, денсаулық пен қоршаған ортаға әсерін талдайды.
  • Жасыл технологияларды енгізу, қоғамдық көлікті жақсарту, жасыл аймақтарды құру сияқты ықтимал шешімдерді әзірлеуде.
  • Қалалық әкімшілікке немесе экологиялық ұйымға өз ұсыныстарын ұсынады.

 


МАҢЫЗДЫ!

Проблемаға бағытталған оқытудың артықшылықтары:

•оқушылар кәсіби өмірде тап болатын шынайы міндеті оның негізін құрайды.

•шағын топтардағы сабақтар (әдетте топта 7-10 оқушыдан аспайды, сондықтан тапсырманы талқылауды ұйымдастыру және оның бірлескен шешімдерін әзірлеу оңайырақ).